نخجوانکریدور زنگزور به یک مسیر ارتباطی پیشنهادی بین جمهوری آذربایجان و نخجوان از طریق منطقه زنگزور در ارمنستان اشاره دارد.

این کریدور در توافقنامه آتش بس ۲۰۲۰ پس از جنگ قره باغ تعریف شد و هدف آن کاهش انزوای نخجوان به عنوان یک منطقه خودمختار تحت حاکمیت آذربایجان است.

نخجوان از خاک اصلی آذربایجان جدا شده و توسط ایران، ارمنستان و ترکیه احاطه شده، بنابراین این کریدور برای امنیت و توسعه اقتصادی آذربایجان حیاتی است.

با این حال، اجرای آن به دلیل چالش های حاکمیتی، اعتراضات ارمنستان و نظارت بین المللی پیچیده شده است.

این کریدور برای آذربایجان اهمیت راهبردی زیادی دارد زیرا ارتباط زمینی مستقیم با نخجوان را برقرار میکند و وابستگی به مسیرهای مرزی ایران یا ترکیه را کاهش میدهد.

این امر امنیت ملی آذربایجان را تقویت می کند و به ادغام اقتصادی نخجوان با بقیه کشور کمک می کند.

همچنین، در بلندمدت می تواند توسعه زیرساخت های حمل و نقل و افزایش همکاری تجاری منطقه ای را تسهیل نماید.

با این وجود، موفقیت آن به حل مسائل امنیتی و جلب رضایت ارمنستان بستگی دارد.

ارمنستان به دلایل تاریخی و امنیتی با این کریدور مخالف است زیرا منطقه زنگزور بخشی از خاک ارمنستان محسوب می شود و هرگونه عبور بدون کنترل ممکن است حاکمیت ملی ارمنستان را تضعیف کند.

این کریدور می تواند امنیت مرزی ارمنستان را به خطر بیندازد و نگرانی هایی در مورد افزایش نفوذ آذربایجان و ترکیه در منطقه ایجاد می کند.

ارمنستان همچنین خواستار تضمین های بین المللی برای حفظ حقوق و حاکمیت خود در صورت اجرای طرح است و معتقد است این کریدور می تواند توازن قدرت در قفقاز جنوبی را به هم بزند.

ایران به عنوان یک همسایه مهم، نقش میانجی گر و ناظر را در این موضوع ایفا می کند زیرا مرزهای ایران مستقیماً به نخجوان و منطقه زنگزور متصل است.

ایران خواستار حفظ ثبات مرزهای خود و پیشگیری از درگیری های جدید در منطقه است و به طور مداوم گفتگوهای دوجانبه با آذربایجان و ارمنستان را ترویج می دهد.

ایران همچنین نگرانی هایی در مورد تغییرات ژئوپلیتیکی احتمالی دارد که ممکن است روابط تجاری و امنیت انرژی ایران را تحت تاثیر قرار دهد و تلاش می کند هرگونه راه حل متوازن با منافع ملی خود را حمایت کند.

وضعیت کنونی کریدور در مرحله مذاکرات دیپلماتیک فریز شده است زیرا اختلافات بین آذربایجان و ارمنستان در مورد جزئیات اجرایی حل نشده باقی مانده است.

سازمان هایی مانند اتحادیه اروپا و سازمان همکاری شانگهای در تلاش برای ترویج گفتگوهای صلح هستند، اما پیشرفت کند است.

عملیات میدانی مانند ساخت جاده یا خطوط راه آهن به دلیل تنش های مستمر و عدم اعتماد متقابل متوقف شده و انتظار می رود هرگونه توسعه در آینده به بهبود روابط دوجانبه بستگی داشته باشد.

تاثیر اقتصادی کریدور می تواند مثبت باشد در صورتی که با ثبات اجرا شود زیرا اتصال حمل و نقل زمینی هزینه های تجاری را کاهش داده و تجارت بین آذربایجان، ترکیه و کشورهای همسایه را افزایش می دهد.

این امر می تواند به توسعه گردشگری در نخجوان و ایجاد مشاغل جدید در منطقه منجر شود.

با این حال، ریسک هایی مانند ناامنی مرزی یا تحریم های احتمالی می تواند سرمایه گذاری خارجی را کاهش دهد.

همچنین، منافع اقتصادی نامتوازن ممکن است بین کشورها ایجاد شود که نیازمند مدیریت دقیق و همکاری های مشترک است.

منطقه زنگزور در ارمنستان دارای پیشینه تاریخی غنی و پیچیده است و در قرن های گذشته تحت کنترل امپراتوری های مختلف مانند عثمانی و روسیه بوده است.

در دوران شوروی، این منطقه به عنوان بخشی از ارمنستان تعیین شد و پس از استقلال، به مرز مهمی بین ارمنستان و آذربایجان تبدیل گشت.

زنگزور شاهد درگیری های متعدد در جنگ قره باغ بوده و به دلیل جمعیت ترکیبی و ارزش ژئوپلیتیکی بالا، نقطه حساسی در روابط دو کشور باقی مانده است.

ترکیه و پاکستان به طور علنی از کریدور حمایت می کنند زیرا ترکیه خواهر نزدیک آذربایجان است و به دنبال گسترش نفوذ خود در قفقاز جنوبی می باشد.

برخی کشورهای عربی مانند امارات نیز تمایل نشان داده اند.

سازمان هایی مانند سازمان همکاری ترک (ترکیک) آن را به عنوان پروژه ای برای همگرایی منطقه ای ترویج می دهند.

با این حال، کشورهای غربی مانند آمریکا و اتحادیه اروپا مواضع محتاطانه دارند و خواستار تضمین های شفاف برای جلوگیری از تنش هستند.

بله، این کریدور به طور مستقیم بر امنیت مرزی ایران تاثیر می گذارد زیرا نزدیکی به مرزهای ایران می تواند جابه جایی نیروها یا افزایش فعالیت های نظامی را در پی داشته باشد.

ایران نگران تغییر در توازن قدرت و تهدیدهای بالقوه علیه تمامیت ارضی خود است و بر لزوم مذاکرات برای تضمین دسترسی آزاد به مرزها تاکید می کند.

هرگونه بی ثباتی در منطقه ممکن مهاجرت پناهندگان یا قاچاق را افزایش دهد، بنابراین ایران بر نظارت فعال و همکاری امنیتی تاکید دارد.

این کریدور بحث برانگیز است زیرا موضوع حاکمیت ملی را تحت الشعاع قرار می دهد و با منافع متضاد ارمنستان و آذربایجان روبروست.

نگرانی های امنیتی، مانند افزایش حضور ترکیه یا ریسک درگیری های جدید، آن را به یک مسئله حساس تبدیل کرده است.

مسائل حقوقی در مورد کنترل مرزها و نظارت بین المللی نیز حل نشده اند و منافع قدرت های بزرگ مانند روسیه و ایران می تواند بر پویش ها تاثیر بگذارد که به پیچیدگی بیشتر وضعیت می افزاید.

آینده کریدور نامشخص است و پیش بینی آن به پیشرفت مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان بستگی دارد.

اگر توافق بر سر تضمین های امنیتی و اقتصادی حاصل شود، می توان شاهد توسعه تدریجی با نظارت بین المللی بود.

در سناریوی بدبینانه، ادامه تنش ها می تواند اجرا را به تعویق بیندازد و ریسک بازگشت خشونت را افزایش دهد.

توسعه پایدار نیازمند همکاری همه ذینفعان و رویکردی چندجانبه با حمایت نهادهایی مانند سازمان ملل است.